Viện Cơ Mật - Tam Tòa

Viện Cơ mật (Tam tòa) là cơ quan tư vấn của nhà vua, nằm ở góc Đông-Nam của Kinh thành Huế; nay là trụ sở của trung tâm bảo tồn đi tích Cố đô Huế  ở số 23 đường Tống Duy Tân, TP. Huế, Việt Nam. Đây là một di tích mang nhiều biến cố lịch sử với nhiều lần thay đổi cả về chức năng, kiến trúc và tên gọi.

Lịch sử

Năm 1802, vua Gia Long lên ngôi, mở ra một vương triều mới. Thủ phủ Phú Xuân bị triệt giải, và khu vực Viện Cơ mật hiện nay được dùng để xây chỗ ở cho Hoàng tử Đảm (sau này trở thành vua Minh Mạng).

 Năm 1816, khi hoàng tử Đảm được phong Hoàng thái tử và chuyển về nơi ở mới ở phía đông kinh thành, thì nơi đây trở thành nơi ở của Hoàng tử Nguyễn Phúc Chẩn (em vua Minh Mạng), và về sau nữa trở thành nơi ở của Nguyễn Phúc Thiện Khuê  (con trai trưởng của Nguyễn Phúc Chẩn).

Năm Minh Mạng thứ 20 (1839), khu đất này được lấy lại để xây chùa Giác Hoàng.  Đây là ngôi chùa được vua Thiệu Trị xếp vào một trong 20 thắng cảnh của đất thần kinh thời bấy giờ. 

Đến cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, sau khi Việt Nam mất hẳn chủ quyền vào tay thực dân Pháp, toàn bộ kiến trúc của chùa Giác Hoàng bị Pháp cho triệt giải để xây dựng Viện Cơ Mật, và hoàn thành năm 1903. Kể từ đó, dân gian còn gọi  đây là Tam Tòa, vì ngoài công trình chính là Viện Cơ Mật, còn có hai dãy nhà hai bên. Dãy bên phải được xây làm văn phòng của các ông Hội lý người Pháp và dãy bên trái được xây làm Bảo tàng Kinh tế.
Từ đó đến nay, di tích này không có gì thay đổi về mặt kiến trúc nhưng chức năng thì lại khác.
Từ 1955 đến 1975, dưới chế độ VNCH, hai dãy nhà hai bên trở thành văn phòng của các cơ quan tư pháp địa phương, còn tòa nhà chính (tức Viện Cơ Mật) được dùng làm nơi xét xử các vụ án từ sơ thẩm đến thượng thẩm.
Từ năm 1975 đến 1976, Ủy ban Quân quản Trị Thiên Huế đóng và làm việc tại khu vực này.
Từ năm 1976 -1989, Tam Tòa trở thành trụ sở của Tỉnh ủy tỉnh Bình Trị Thiên, rồi Tỉnh ủy tỉnh Thừa Thiên Huế (1989 - 2000).
Tháng 10/2000, Tam Tòa được chuyển giao cho Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế quản lý cho đến nay.

Thông tin thêm:

Viện Cơ mật là cơ quan tư vấn của nhà vua gồm bốn vị đại thần từ Tam phẩm trở lên, thường là Đại Học Sĩ của các điện Đông Các, Văn Minh, Võ Hiển và Cần Chánh. Thời vua Thành Thái có Thượng thư Lục bộ tham gia và viên Khâm Sứ Pháp làm chủ tọa. Thời vua Duy Tân đổi thành phủ Phụ Chính. Viện lúc đầu đặt ở nhà Tả Vu. Sau khi kinh đô thất thủ năm 1885, Viện phải dời đi đến nhà của bộ Lễ, rồi nhà của bộ Binh, và cuối cùng là về ở chùa Giác Hoàng (ở cùng với tòa Giám Sát của người Pháp và Trực Phòng các bộ).

 

Tham khảo:Viện Cơ Mật - Tam Tòa trên website Huế , Xưa và Nay http://www.huexuavanay.com/vi/di-tich-hue/di-tich-trong-kinh-thanh/99-vien-co-mat-tam-toa.html